In mijn praktijk kunnen mensen kiezen tussen ‘de bankjes’ en ‘de grond’.
Zij zit voor me op de mat, op de grond: “Ik voel me meer op mijn gemak dicht bij de grond, dan kan ik niet te diep meer vallen, haha”.
Gevoel voor humor, toch nog, want gevallen is ze zeker, deze sterke, goedlachse, prachtige vrouw. Alles gegeven, daardoor alles kwijt en dan voelt de grond solide en vertrouwd.
Meer dan de helft van de mensen die ik vorig jaar sprak wandelden binnen met als aanmeldklacht ‘burnout’. Ik hou me ver weg van de precieze definitie van burnout, ik ben niet gek, maar het wordt in het algemeen ‘een energiecrisis’ genoemd. Want ‘je hebt geen energie meer om dingen te doen’.
Ik wil dat ombuigen, ver ombuigen: je hebt geen energie meer om te doen wat je altijd deed, wat je altijd hebt gedaan. En waarom heb je die energie niet meer? Omdat je niet langer kàn doen wat je deed. Niet in termen van energie, maar in termen van: niet. meer. kunnen. Hoeveel energie je ook oplaadt.
Het is geen energiecrisis, het is een spirituele crisis.
Mind – body - soul
Als iemand de eerste signalen opvangt van een burnout, neemt de mind het vaak over. Ofwel door de eerste waarschuwingen straal te negeren, daar is onze mind goed in, ofwel door in quickfixmodus te gaan: “Fuck, ik moet dit oplossen!” Je ziet dan dat iemand gaat proberen efficiënter te werken, wat hulp inroept, probeert meer ontspanning in te plannen en beter uitkijkt met eten en drinken. Een maand vakantie. Dan wat slaappillen. Vitaminen en supplementen. Rationele beslissingen met als doel meer energie op te doen. De mind lost het wel op voor het lichaam.
Daarna -de oplossingen blijken niet te werken- vaak extreme vermoeidheid, uitputting , gepaard met gevoelens van hopeloosheid, gebrek aan empathie ook. Dat is duidelijk, helder: het lichaam is op, er is ‘een crisis in de energiehuishouding’, vaak zijn er ook organen uitgeput en soms zelfs beschadigd. Het lichaam zegt luid en dwingend ‘stop’. “Het is niet meer te negeren” zegt de huisarts terecht. Op dit moment kiezen mensen al dan niet voor therapie. Want als het lichaam hapert, worden mensen bang.
De derde laag gaat over waarden: mensen in burnout staan vaak op gespannen voet met hun waarden. En als het gaat over waarden, komen betekenis en doel in het vizier: iemand met burnout is de weg kwijt, het gevoel van betekenis en zingeving is weg. Wanneer we tegengesteld aan onszelf leven, voelen we ons doodlopend en minder in staat om betekenis aan onze acties te geven. Eén definitie van de ziel is 'een wezenlijk menselijk orgaan wiens doel het is om zingeving te creëren'. Bij burnout is iemand niet meer in contact met dat zingevend orgaan. Dit is de laag van de ziel en ze lokt een totale ineenstorting uit van het vermogen nog langer om te kunnen te gaan met het leven zoals het is. Of was.
Een spirituele crisis
Een spirituele crisis is een crisis van zingeving, doel en verbinding. Alles wat we ooit als normaal, waardevol of zeker in ons leven beschouwden, voelt plots onrustig, chaotisch, als vastzittend in een web van verplichting en onmogelijke eisen.
Burnout voelt vaak als een spirituele woestijn. De droogte die we voelen als we energie investeren om dingen normaal te houden, om controle te houden, om alles kost wat kost hetzelfde te houden. De schraalheid die we ervaren wanneer het angstvallig bewaken van de status-quo steeds meer en meer van ons vraagt. Hoe meer energie we stoppen in het stabiel willen houden van iets, hoe uitgeputter en gesloopter en hartzieker we ons voelen.
Het stort in
Een spirituele ineenstorting is dan onafwendbaar: we worden uitgedaagd de diepste waarheid over onszelf onder ogen te komen. Dit is eerst een onbewust proces, dat lijkt te beginnen in dingen buiten onszelf: een uiterst lastige collega, een chronisch ziek kind, nieuwe eisen op het werk waaraan we niet kunnen voldoen, een relatie thuis die koud is geworden, een plots trauma in het leven dat alles in twijfel trekt. Deze dingen vinden daadwerkelijk plaats en we kunnen de oorzaak van ons lijden ook wel op deze gebeurtenissen projecteren, maar kan er iets diepers aan het werk zijn.
De oude levenswijze werkt niet meer en gaat desintegreren. We zijn niet langer in staat in een wereld te zijn waar we niet onszelf kunnen zijn.
Een uitnodiging tot zelfbewustzijn
Vaak is niets anders dan een complete transformatie in onszelf de enige uitweg. Ontkoppelen van wat er was en dat diepe verlangen naar nieuwe, meer betekenisvolle manieren van verbinding te volgen.
Bewustzijn is een belangrijk element bij burnout. Maar er is niet één weg naar bewustzijn.
Meditatie en lichaamswerk kunnen helpen om naar een plaats van zelfreflectie te gaan, waar we de verbinding kunnen maken tussen wat we denken en wat we voelen. Yoga kan helpen grenzen te leren stellen en zelfliefde te cultiveren. We kunnen luisteren naar ons hart om zo rigide idealisme, gehechtheid aan specifieke uitkomsten en een uitgesproken drang om onszelf te bewijzen los te laten. We kunnen ander werk zoeken als ons werk botst met ons hart en dat kan kracht geven en wind in de zeilen. Meditatie vergroot de prefrontale cortex en ons vermogen de dingen helder te zien, zodat uit we de overlevingsmodus gaan. We kunnen geduld hebben en aanvaarden dat we niet langer te oude zijn, niet langer kúnnen zijn zelfs en ons de vraag stellen naar wie we dan wel kunnen zijn. We kunnen een patroon ontwikkelen waarin we evenveel waarde hechten aan het zorgen voor onszelf, het voeden van de eigen ziel als die van anderen. We kunnen zoeken naar wat ons écht ontspant omdat we betere keuzes maken als we ontspannen zijn. Soms moeten daar lang naar zoeken. We kunnen in therapie of begeleiding leren los te komen van wat mensen van ons verwachten, of wij van onszelf, maar wat wij eigenlijk niet meer kunnen opbrengen. We kunnen een spirituele practice beoefenen, het is de beste kans op een consistent patroon van zelfzorg en bewustzijn, want het is zo gemakkelijk om te 'vergeten' en verstrikt te raken in oude patronen.
We kunnen veel
We kunnen in de (yogische) therapie ook heel gericht werken aan meer energie, leren loslaten, beter ontspannen en slapen …eigenlijk alle dingen die de symptomen van burnout bestrijden. Ik kies ervoor om deze technieken complementair in te zetten, nooit als doel op zich of als lapmiddel, als fond de teint voor wat daar dieper aan het broeien is. Want het doel moet zijn: iemand te helpen luisteren naar zichzelf, naar spirituele vernieuwing, het wakker worden van de ziel. Dan genezen alle symptomen vanzelf.
Een burnout is nooit een doodlopende weg.
Het is een hint, vaak een wake up call en soms een ultimatum van de ziel.
We kunnen luisteren … of we kunnen blijven vechten.
