Een vrouw buigt en rekt zich eeuwig, sluit eindeloos compromissen voor een man die niet echt in haar leven wil zijn, die haar verre van halverwege wil ontmoeten.
Een man wil in de yogales zo graag mee zijn met de groep dat hij zijn schouder overbelast en drie weken pijn heeft.
Een kind wil haar opa geen knuffel geven, maar het moet van mama “want je knuffelt opa gewoon als je binnenkomt!”
De vrouw is bang dat ze verlaten wordt. De man is bang om zwak te lijken. En het kind wil gewoon overleven in de groep waarvan ze afhankelijk is.
Geen grenzen.
Wat is een grens?
Een grens geeft een afbakening of een limiet aan. Het is jouw standaard. Het is hoe je anderen leert hoe ze met jou moeten omgaan en hoe jij met jezelf omgaat.
Het is een zelf-respecterende overeenkomst met jezelf of met anderen, één die je welzijn ondersteunt en die voortkomt uit liefde, niet uit angst. Dat laatste is belangrijk, want zwakke grenzen komen meestal voort uit angst.
Angst
Natuurlijk is geven mooi, ik wil in dit leven absoluut een gever zijn. Maar teveel geven is een valkuil en zwakke grenzen leiden tot diepe wrok, depressie en gezondheidsproblemen.
Aan de basis van zwakke grenzen ligt angst. Angst dat we onverschillig of onvriendelijk zullen overkomen. Bang dat we schade toebrengen. Bang dat ze ons niet mogen. Bang dat de relatie zal eindigen. Willen pleasen. De vrees dat we agressief gaan lijken. Onbewust kunnen er allerlei angsten zijn die grenzen stellen moeilijk maken.
Wat doet deze angst met je?
- Je zenuwstelsel is in hyper-opwinding: angstige gevoelens, verhoogde hartslag, oppervlakkige en snelle ademhaling, strakke spieren en bindweefsel. Er is niet veel voor nodig - soms brengt een druk, luid feest je zenuwstelsel al in alarm.
- Je bent vaak uitgeput, zelfs na een goede nachtrust. Je energiereserves zijn uitgeput en zelfzorg lijkt ongrijpbaar.
- Negatieve verhalen worden herhaald in je hoofd, of je vertelt ze aan iedereen die wil luisteren. Deze verhalen gaan vaak over het egoïsme van anderen en weerspiegelen wrok over de mensen die je helpt. Je voelt je een slachtoffer, anderen zijn schuldig.
- Je voelt intense emoties die losgekoppeld lijken te zijn van je eigen ervaring en meer verbonden zijn met de gevoelens van andere mensen. Dit is 'emotionele besmetting': je krijgt de emoties van anderen zoals een griep.
- Je geeft niet alleen tijd, middelen en energie aan de mensen van wie je houdt, maar ook aan mensen die je helemaal niet leuk vindt, omdat je niet teleur wil stellen.
- Je voelt je buiten je lichaam, ongegrond, etherisch en vindt het moeilijk om contact te maken met je innerlijke waarheid en je behoeften. Voor zeer empatische mensen kan al dat ‘invoelen’ in de ervaringen van anderen betekenen dat je dissocieert.
- Het is moeilijk te voelen waar jij bent gebleven en waar de ander begint, of welke emotionele ervaringen van jou zijn en wat van iemand anders is.
- Je hebt problemen met intimiteit, je relaties zijn gevuld met intense interacties, je verliest je zelfidentiteit en vergeet je waarden.
- Je raakt zo verstrikt dat ‘een pauze nemen van iemand’ vaak de enige manier is om de ruimte te krijgen die je nodig hebt.
Van binnenuit
Stel je een appel voor met drie lagen:
- De buitenste laag is het gemakkelijkst te zien en houdt verband met je gedrag: de tijd die je geeft om iemand te helpen, of hoeveel je op je eigen bordje stapelt. Giet je je creatieve energie in andermans levenspad en verwaarloos je dat van jezelf? Wanneer we op dit niveau grenzen stellen, worden we vaak geconfronteerd met overweldigende schuldgevoelens omdat we denken dat we de ander teleurstellen.
- De middelste laag is interpersoonlijk: hoe beïnvloedt de stemming van anderen die van jezelf? Kom je bijvoorbeeld goedgehumeurd thuis, maar weegt de zwarte donderwolk van je partner de hele avond op jou? Wanneer je iemands emoties voelt alsof die van jou zijn, kan je vervuld worden van de drang om dat lijden nù te verlichten, ongeacht de emotionele kost voor jezelf.
- De binnenste laag van grenzen is intrapersoonlijk: dit is de verbinding met je diepste zelf. Hoe verbonden ben je op elk moment met je lichaam? Wanneer je iemand tegenkomt die iedereen leuk vindt, negeer je dan de signalen van je lichaam – de kramp in je buik of de beklemming in je keel - die je vertellen dat deze persoon niet veilig voor je is?
De sleutel om deze binnenste grenzen sterker te maken, is het cultiveren van een diepe belichaming: het vermogen om aanwezig te zijn met gewaarzijn. Als psycholoog en yogadocent die mensen helpt om gezonde grenzen te stellen heb ik geleerd dat, om echt blijvend verandering te hebben, grenzen moeten gesteld worden vanuit die binnenste laag, het ware zelf, de kern.
Diepe belichaming
Wat betekent het respecteren van je grenzen vanuit die innerlijke kern? Het betekent: je bewust zijn van het verschil tussen wat je mind wil en wat je lichaam nodig heeft.
Dat vraagt dat je leert luisteren naar wat je lichaam zegt want ons lichaam is ontworpen om ons voortdurend feedback te geven. Ons lichaam zélf heeft trouwens veel verschillende barrièresystemen die essentieel zijn voor ons overleven: het autonome zenuwstelsel scant constant onze omgeving om te beslissen wat veilig is en wanneer het alarm afgaat. Het immuunsysteem beoordeelt continu “wat is van mij en wat niet”: als het iets vreemds detecteert, volgt er onmiddellijk een reactie. En het enterisch zenuwstelsel, in je buik, bepaalt wat ons voedt en wat ontstekingen veroorzaakt.
Zoals steeds heeft ons lichaam het voorbeeld. Goede grenzen zijn belangrijk.
- De darmen van de vrouw hierboven zeiden maanden geleden: “Er is iets mis in deze relatie”. Haar mind vertelt een verhaaltje waarin zij nog meer haar best moet doen, nog maar een stukje verder moet gaan, blijven oprekken.
- Het schouder van de man gaf na een minuut in de yogahouding al signalen: “Te zwaar! Pijn!” Zijn geest zegt dat iedereen in de klas deze chique pose doet, dus dat hij het toch ook moet kunnen.
- Het hart van het kind wou zo graag aan moeders rokken blijven plakken, maar dat stemmetje herhaalt: “Luister altijd naar wat mama zegt”
Maar hoe doe je dat?
Betere grenzen zijn open grenzen. Soepel, en met interesse voor de ander, maar stevig als het moet.
- Dagelijkse meditatie kan ervoor zorgen dat de mind niet steeds zegt "Ja, maar ...". Meditatie is luisteren. Na een tijdje spreekt het lichaam en kan je leren die stem van waarheid te vertrouwen in plaats van de leugens van de mind.
- Yoga helpt je om de grenzen van je lichaam te leren kennen, en die kennis neem je mee van de mat af: het gaat niet over een muur bouwen, het gaat over zelfrespect en zelfzorg.
- Lichaamswerk brengt je in contact met het ‘controlelampje’ van je persoonlijke grenssysteem, dat waarschuwt dat je persoonlijke energieveld is doorbroken en dat je dingen binnenlaat die niet van jou zijn.
- Ontdek het deel van jou dat moét geven: veel mensen koesteren hun zwakke grenzen omdat wanneer ze geven, ze niet moeten stilstaan bij hun eigen problemen. Misschien heb je hier therapie of coaching voor nodig.
- Probeer geen mensen te fixen. Anderen willen redden is soms een manier om liefde, aandacht en validatie te krijgen. Kan je daar eerlijk naar kijken?
- Stem af op je intuïtie, je innerlijk gevoel van wijsheid. Als je niet gewend bent om af te stemmen op je intuïtie, kan je oefenen met aandacht te schenken aan hoe je je op dit moment voelt.
- Erken dan ook wat je voelt. Wanneer er een grens wordt overschreden, is boosheid vaak de eerste emotie die komt. Boosheid is er om je te beschermen en informeert je dat je een grens moeten herstellen om weer in harmonie te komen.
- Werk aan je aura, je aura is je ‘projection and protection’. Kundalini yoga is èèn van de snelste technologieën voor het opbouwen en onderhouden van je energieveld. De sleutel is om mededogen te voelen zonder het lijden van de ander op jou te nemen.
- Trek een denkbeeldig schild op. De volgende keer dat iemand in je persoonlijke ruimte komt of er negativiteit naar je toekomt, trek je dan je eigen schild. Jouw persoonlijke bescherming. Hoe ziet jouw schild eruit?
- Hou de energie rond jezelf en in je huis zuiver: Palo Santo, witte salie en amethyst kunnen hier helpen, maar ook een Epsom zoutbad nemen, bijvoorbeeld
- Trek je terug wanneer dat nodig is.
- Je taal en woordgebruik: niet “Moet ik echt…” of “Ik zou liever niet…” maar “Ik denk dat dat niet kan, ik bespreek graag andere opties met je” of “Ik waardeer je aanbod maar dat is echt niks voor mij”. Blijf bij je jezelf en niet bij de ander, bijvoorbeeld zeg niet "Je moet ophouden me na het werk lastig te vallen", maar wel: "Ik heb wat tijd voor mezelf nodig als ik terug ben van mijn werk."
Meer mededogen
Gulle mensen stellen grenzen. Als je geen grenzen stelt geef jezelf weg, mét grenzen geef je alleen wat je wil en kan geven. En dus kan je je het veroorloven om vrijgevig te zijn voor meer mensen én over een langere periode. Grenzen helpen ook om op een gezonde manier meer empathisch te zijn. Sociaal wetenschapper Brené Brown, die al jaren grenzen onderzoekt, heeft ontdekt dat het stellen van grenzen ons in staat stelt meer, en niet minder, medelevend te zijn.
Goede grenzen zijn liefdevol, echt, authentiek en moedig. De moed hebben om onze behoeften te communiceren en een grens te stellen, is veel liefdevoller dan doen alsof iets oké is terwijl dat niet zo is. Het gaat niet over controle of manipulatie, het gaat over wederzijds respect.
En daarom bevrijden goede grenzen iedereen.
