Wat doet een psycholoog deze dagen? Haar werk, zoals altijd?

Helemaal niet.
Want niks is zoals altijd.

Zoals altijd is: mensen bellen aan, ik vraag de cliënt of ze thee of water willen, we gaan dat heilige ritueel van therapie aan, waarin we beiden de diepte induiken van wat zal worden gedeeld en ontdekt.

Het is nu eerder: zoals voorlopig gewenst: op afstand, digitaal en met geluid dat uit de lucht en langs donkere kabels komt. Maar therapie was toch altijd al zoeken, tasten, samen zonder script dansen. En als het klikt, ja: dan dans je en vooral: je danst met wat zich aandient, nooit weet je alles.

Zoals altijd is dus zoals steeds: relatief.

In de afgelopen sessies voelde ik schrik, angst, nervositeit, ‘hyperarousal’ zoals de psychologen zeggen: instinctieve reacties, paniek, impulsiviteit, overalertheid, woede, gericht op overleven. Het helpt dan niet meer om jezelf tot kalmte aan te manen en er is dan ook geen ruimte meer voor andere mensen, angst regeert.

Maar is dat zo? Ik voel vooral verdriet bij mensen. Immens, diep en uitgesteld verdriet.

Rouw.

Ik dacht eerst dat het mijn eigen rouw en verdriet waren die alles sepia kleurden, het treuren om mijn vader die stierf op 1 maart. Mijn alarm van ‘projectie!’ ging af, maar dat was het niet, het was niet dàt verdriet, het is collectief verdriet.
In de Chinese geneeskunde staan de longen voor verdriet en de terminale fase van Covid-19 is toch juist: longen die kapot zijn, niet meer willen. Dat hoor ik van verpleegkundigen, dokters, alle hulpverleners die even willen praten.
Na een paar minuten vertrouwd sociaal wenselijk en politiek correct gedrag in de sessie:

“Hoe voel je je?”

“Verdrietig”

Niets is meer hetzelfde, zoals altijd.
En we lijken zoveel te verliezen: we verliezen wat normaal was, we verliezen de afleiding en ook de verslaving die andere mensen boden, raken ons gevoel van veiligheid kwijt. Dit raakt ons allemaal en we rouwen. Collectief. We zijn niet gewend aan dit soort collectief verdriet in de lucht. Je voelt het in de winkel, je voelt het aan de afstand.
Maar misschien maken de verdrietigen nu juist een normaal rouwproces door?

Ontkenning / Shock –
dat virus beïnvloedt ons toch niet! (business as usual)

Woede / Protest –
wie ben jij om mijn activiteiten te gaan controleren? (lockdown party, hell yeah)

Onderhandeling –
oké, dit is het dan, ik neem afstand – dan zal alles oké zijn, ja? (geef mij regels)

Verdriet  / Depressie / wanhoop –
ik weet niet wanneer dit ooit stopt (ik kan dit niet)

Acceptatie / Reorganisatie
dit gebeurt nu, ik heb wel invloed op hoe ik ermee omga (ik kan dit)

Maar na ‘Aanvaarding‘ komt Transformatie, een stap verder dan aanvaarding: we erkennen dat er iets goeds voortkomt uit datgene wat ons overkwam.
We veranderen pijn in iets anders, zoeken naar schatten in die verbrande asse, niet om spiritueel verheven te zijn bóven de oorzaak van dood en pijn, maar dankbaar voor het leven zelf.

Misschien is het niet zo belangrijk of je ‘het’ hebt of niet,
maar of je het al dan niet doorgeeft

Misschien wordt de wereld minder narcistisch
nu we weten dat het niet draait om onze eigen verheerlijking

Misschien kan jouw wederkerigheid écht onbaatzuchtig zijn
en streef je niet langer naar speciaal of opvallend zijn

Misschien kunnen we onze kinderen even kind laten zijn
en onze schema’s en verwachtingen laten gaan

Misschien kunnen we mekaar helpen
gewoon zoals we zijn, niet om de beste of de meest zichtbare te zijn

Misschien kunnen we ongezonde hechtingen laten gaan
en voelen dat het zonder ook lukt

Misschien kunnen we de auto wegdoen
nu onze longen voelen hoe schoon de lucht is

Misschien kunnen we ons eindelijk realiseren dat we één zijn
en voelen dat èchte moed komt vanuit de zachtheid van ons hart

“When you examine your fear, if you look beneath the veneer of your nervousness, you find sadness. Nervousness is cranking up, vibrating all the time. When you slow down, when you relax with your fear, the sadness is calm and gentle. You might think that, when you experience fearlessness, you will hear the opening of Beethoven’s Fifth Symphony or see a great explosion in the sky, but it does not happen that way. Discovering fearlessness comes from working with the softness of the human heart.”

– Chögyam Trungpa